"Και οι πλαγιές να θυμίζουν τον πόλεμο που πέρασε"
Όταν πρωτοείδα αυτή τη φωτογραφία προσπαθούσα να καταλάβω πού φαινόταν αυτός ο φριχτός εμφύλιος «πόλεμος που πέρασε». Κοιτούσα και ξανακοιτούσα κι ο νους μου εντέχνως απέφευγε το κακό. Μετά ξαναδιάβασα το άρθρο και κατάλαβα. Τα μικρά λευκά σημεία που φαίνονται στο λόφο σαν ασύμμετρα σπίτια, δεν είναι παρά τάφοι. Χιλιάδες τάφοι απ’ τον εμφύλιο, «κατοικίες», κατά μία έννοια, κι αυτοί. [«Στις πλαγιές των λόφων τεράστια νεκροταφεία σαν παγετώνες περιορισμένης ευθύνης αλλάζουν το τοπίο, ακόμη και τα βοηθητικά γήπεδα του σταδίου έχουν γίνει νεκροταφεία», γράφει ο συντάκτης του άρθρου και φωτογράφος, Δημήτρης Κωστόπουλος]
Η φωτογραφία αυτή παραμένει η πιο συγκλονιστική φωτογραφία που έχω δει στη ζωή μου. Στην πόλη του Εμίρ Κουστουρίτσα και του Γκόραν Μπρέγκοβιτς ο πόλεμος δεν κράτησε μονάχα λίγα χρόνια, παρά στιγμάτισε την πόλη για πάντα, δημιουργώντας από πάνω της μια νεκρούπολη, λες κι ο Θάνατος θα βαριανασαίνει για πάντα πάνω από το μοιραίο Σαράγιεβο.
Την περασμένη εβδομάδα ψηφίστηκε στην Ελλάδα η υπό όρους απελευθέρωση της νομοθεσίας περί της καύσης των νεκρών. Δε θα ασχολούμουν με το θέμα, αν δεν είχα διαβάσει το σχετικό κείμενο του Αστέρη, που μου ‘φερε στο μυαλό, όπως και κάθε αναφορά περί της καύσης, την εικόνα αυτή. Η εικόνα αυτή με έπεισε για το πόσο αχρείαστα είναι πια τα νεκροταφεία στο σύγχρονο κόσμο και πόσο καταλαμβάνουν χώρο από την ίδια την ζωή.
Κυνικό; Ναι, μα μήπως δεν είναι κυνικό και προπάντων μακάβριο να περιφέρουμε κάθε τόσο τα οστά των νεκρών, δεδομένου ότι τα νεκροταφεία δε μεγαλώνουν άλλο και οι νεκροί πια δε χωράνε; Μήπως δεν είναι φριχτό αυτό το παιχνίδι που παίζεται με τις –συχνά a priori- μισθώσεις ταφών;
Η Εκκλησία, λέει, δε θα το επιτρέψει ποτέ να καίγονται οι νεκροί. Παπαριές, λέω εγώ. Άμα στον παράδεισο πάει μονάχα το πνεύμα, γιατί να αφήσω το σώμα μου να ξεφτιλίζεται περιφερόμενο εδώ κι εκεί ή σαπίζοντας στο χώμα (μπαρδόν, για όσα διαβάζετε κιόλας) ;
Να είμαστε σκλαβωμένοι σε μια πίστη όσο ζούμε, το καταλαβαίνω, γιατί πάντα θα υπάρχει μια τελευταία απελπισία να μας φοβίζει [αυτή του θανάτου]. Αλλά στο θάνατό μας γιατί να επεμβαίνει η θρησκεία ορίζοντας την τύχη του σώματός μας;
Στο φινάλε ας μη μας διαβάσουν, όσων επιθυμούμε να καούμε, την εξόδιο ακολουθία. Πειστήκαμε ότι κρινόμαστε για τη ζωή μας, δε θα κριθούμε τώρα και για το θάνατο.
Post playlist: Magic De Spell-«Διακοπές στο Sarajevo»++Pearl Jam-"Alive"
